شایستگی نیاز به فستیوال ندارد

---

پیش‌درآمد: اینقدر سرعت تحولات سریع شده که تحلیل آنها و تنظیم زندگی با آنها به نظر کار دشواری است. هنوز مطلبی که برای تحلیل المپیک 2012 لندن نوشتم تکمیل نشده خبر انتخاب ملکه زیبایی سال 2012 به فاصله یک هفته از زلزله آذربایجان به تیتر خبرگزاری‌ها رفته‌است. لذا قبل از اینکه صفحات شبکه اجتماعی ضاله فیسبوکیه دوستان مزین به اخبار و تصاویر این برنامه آراسته شود، نگارش مطلبی کوتاه در این خصوص خالی از لطف نخواهد بود!

---

---

«۱» نوشت: فستیوال دختر شایسته دنیا یا ملکه زیبایی جهان (Miss World) یک مسابقه بین‌المللی زیبایی است که هر سال توسط سازمانی به همین نام برگزار می‌شود. شعار اصلی این مسابقه زیبایی هدفمند است و در آزمون‌های آن علاوه بر زیبایی چهره و اندام به معیارهایی چون شخصیت، هوش و روابط اجتماعی، توانایی‌های ورزشی، معلومات عمومی و همچنین مهارت‌ها و استعدادهای ویژه هر یک از شرکت‌کنندگان توجه می‌شود. به فرد برگزیده هر دوره از مسابقه در پایان تاج دوشیزه دنیا و مبالغی به عنوان جایزه نقدی پرداخت می‌شود. او همچنین می‌بایست به مدت یک سال در به کشورهای مختلف دنیا سفر کرده و برای سازمان برگزار کننده فستیوال فعالیت تبلیغاتی داشته باشد. این مسابقه از سال 1951 به مدت 61 سال است که به طور متمادی در حال برگزاری می‌باشد. در ایران هم به ابتکار مجله زن روز از 1965 تا 1978 جشنواره مشابهی هم در ایران برگزار می‌شد.

---

«۲» نوشت: در فضای جنگ سرد بین آمریکا و شوروی یک نزاع فرهنگی ـ هنری عمیق نیز بین بلوک‌های شرق و غرب برقرار بود که در میادین ورزشی، سبک‌های موسیقی و فستیوال‌ها و جشنواره‌های هنری برگزار شده در آن دوران مصادیق بسیاری از این رقابت زیرپوستی قابل مشاهده بوده‌است. فستیوال دختر شایسته نیز از قاعده مورد نظر مستثنی نبوده و هرساله به عرصه‌ای برای تبلیغ و نمایش مؤلفه‌های فرهنگی بلوک غرب در برابر جو تبلیغاتی ضد سرمایه‌داری شوروی و متحدانش بدل می‌گردید. پس شاید اعطای تاج شایستگی و لباس‌های فاخر و توجه به شایستگی‌هایی که فقط دختران مرفه جوامع غربی در آن دوران می‌توانستند آنها را اکتساب بی‌منظور نبوده و جزئی از همین تقابل فرهنگی با تفکر پرولتاریای شوروی بوده است. اما با فروپاشی شوروی و پیامدهای اجتماعی و سیاسی دهه 1990 از عظمت و شکوه این مراسم به تدریج کاسته شده است. به گونه‌ای که بر خلاف چند دهه قبل در همان جوامع غربی تبلیغ کننده این خرده فرهنگ، Miss World مخالفان سرسختی در بین فعالان حقوق اجتماعی و فعالان مدافع حقوق زنان پیدا کرده که معمولا همزمان با برگزاری جشن پایانی تظاهرات اعتراضی نسبت به آن برگزار می‌نمایند.

---

«۳» نوشت: اینکه خارج از دریچه اخلاق و تفکرات ایدئولوژیک با چنین پدیده‌هایی مخالفت می‌شود کمی عجیب به نظر می‌رسد، اما مخالفان فستیوال Miss World در بین فمینیست‌های دو آتشه انتخاب دختر شایسته را نوعی توهین به توانایی‌های زنان تلقی می‌کنند و معتقدند توجه به «زن بودن» و بررسی «شایستگی‌هایی که از یک زن باید انتظار داشت» یک سنت فکری مردسالارانه است که تصویری فانتزی و عروسک‌وار و به دور واقعیت‌های انسانی و اجتماعی زنان را مطلوب می‌انگارد و تبلیغ و تشویق زنان به کسب این فاکتورهای جنسیتی نقض حقوق اجتماعی ایشان محسوب می‌شود. در نگاه بیشتر این دسته از فعالان حقوق زنان فستیوال مذکور مانند سالن‌های مد و کلوب‌های شبانه نگاهی افراطی به جاذبه‌های جنسیتی زنان دارد و در معرفی زن به عنوان موجود ضعیف‌تر با تفکرات ایدئولوژیک و مذهبی همداستان است.

---

«۴» نوشت: برخی از فعالان معتدل‌تر حقوق زنان هم هستند که بیشتر به کیفیت برگزاری این نوع جشنواره‌ها اعتراض دارند و نوعاً معتقدند شایستگی‌های مطلوب چنین برنامه‌هایی در بدنه جامعه این انتظار را ایجاد می‌کند که همه دختران باید درصد قابل قبولی از همه این شایستگی فردی و اجتماعی را دارا باشند و اگر اینگونه نباشند فاقد ارزش انسانی و اجتماعی هستند و اگر دختری باشد که فرضاً همزمان نه شاعر است نه مهارت در نواختن ساز دارد و یا تسلط به زبان‌های خارجی، ممکن است اعتماد به نفسش را از دست بدهد. چون این قبیل فستیوال‌ها در جنس مخالفش این توقع را ایجاد کرده که داشتن همزمان این توانایی‌ها انتظار بالایی نیست و دیگران انجام داده‌اند.

---

پی‌نوشت: از بین رفتن مرزهای فرهنگی و چندصدایی بودن جهان امروزی یکی از هزاران رهاورد اینترنت و انقلاب اطلاعاتی سال‌های اخیر است که برای انسان امکان تنوع در انتخاب و تریبون برای بیان نظراتش را فراهم کرده‌است. شاید فستیوال دختر شایسته در قرن پیشین با معیارهای ثابت و مشخصی که برای انسان آن دوران در نظر گرفته بود در جهان آن روز مجموعه‌ای از فاکتورهای ثابت را برای «شایسته بودن» و گزینش «شایستگان» فراهم می‌کرد اما به عقیده نگارنده دقیقاً با وقوع تحول انقلابی اخیر و شکسته شدن انحصار رسانه‌ای پیشین جنبش‌های فکری و اجتماعی جدیدی شکل گرفته‌اند که توانایی ایجاد مدل‌های ارزشیابی جایگزین مناسب برای چنین برنامه‌هایی را دارا می‌باشند و انسان مدرن امروزی خیلی راحت می‌تواند با چند لبخند و اسکرول کردن متن اخبار Miss World را ورق بزند و سراغ علاقه‌مندی‌های خودش برود بی آنکه نگران آن معیارهای فانتزی شایستگی باشد.